hai un home que vai comigo e teme sempre perder algo

Ah, ía escribir. Para non dicir o que sinto.

Escoitei de novo a Joplin e atopeime cunha mina: a liberdade só significa non ter nada que perder. Despois vin que a escribiu Kris Kristofferson en compañía doutro, e tiven que saltala porque me levou á ética. Se concibes un proxecto vital é lóxico sentir que tes medo a perdelo, e se aínda non tocaches a Deus gustaríache vivir o suficiente para sentir que o tocaches igual que Adán o tocou nunha pintura na Sixtina.

Só os malvados son libres, compórtanse coma se non temesen perder a vida. A gama é moi ampla porque vai dos delincuentes máis abruptos aos ladróns de luva branca, é dicir, aos do tres ou catro por cento, de maneira que percibo, xunto á moza de Texas ou Kansas que o grupo dos que temen perder algo é un grupo conciso e breve, que está formado por persoas que esperan dentro de si a chegada dos anxos ou, seica, que os seus anxos custodios os vixíen desde preto.

Estes días, ao acabar un artigo, un compañeiro díxome que se me vía crispado. Tívenlle que dicir, sen negarllo, que as cousas non son fáciles para este home que vai comigo e teme sempre perder algo. Un sempre é a imaxe que teñen dun os demais, e precisamente esa é unha forma de opresión. Como vos podo desdicir? Por iso é polo que non adoito viaxar salvo que mo impoñan. Ademais desde este ano insólito de demolición e deconstrución xa non me movo máis que ao redor desta mesa onde escribo.

Pedíronme que interviñese nun debate, pero dixéronme que tiña que facelo cun home que se move ás súas anchas coma se non tivese nada que perder, e contesteilles que era mellor que fixese de sparring a súa tía ou o seu sobriño, aducindo que vía gretas nas paredes e que se cadra se nos viría o edificio enteiro encima, é dicir, díxenlles que sen liberdade eu non me vexo dando discursos e podía comer a calquera con palabras polo medio. Creo na miña habilidade dialéctica. Como se pode ser un home se antes non es libre? E, inmediatamente, pensei na orde do discurso de Foucault, que se converteu no meu catecismo lingüístico nos últimos tempos, xa que me aclara na miña represión e no meu medo. De feito, acho a idea de que son os discursos mesmos os que exercen o seu propio control, que xogan en función de principios de clasificación, de ordenación, de distribución, coma si se tratase neste caso de dominar outra dimensión do discurso; aquela de o que acontece e do azar.

Comprendo que na última semana de clase cos xornalistas saíume un anxo do meu interior que non pertencía ao meu grupo de anxos especiais, era un Hebert mal falado, inhóspito, ideolóxico, mal encarado e antirrevolucionario. Quizá fose un deses momentos nos que non sinto o temor de perder nada, aínda que quizá o temor xa me corría por dentro porque que rin con frecuencia mentres soltaba os exabruptos. Recordo rirme este ano horrible algunhas veces máis encima dunhas cámaras que parecían as cámaras de gas.

A un home tan incerto coma min tampouco lle aproveita moito a vontade de verdade da que fala Foucault ao comezo do seu ordenamento, pero se penso na vontade de verdade, que empeza con Platón, percibo que eu non fun aquel home que saíu da cova e comprobou o mundo animando aos seus compañeiros a que saísen da escuridade e deixasen de contemplar as sombras para distinguir o real, aínda que agora o sexa; nin tampouco aquel home borgiano que non tivo a sorte de amar. Non, eu non quixen saír da cova e preferín seguir vendo as sombras abatidas coma se a vida fose soño ou simplemente un filme. Non, eu amei. Amei moito.

Non, a verdade é que non me vexo como un cowboy, nin como Janis Joplin, que fuxiu da escola para irse a San Francisco en busca da terra prometida, que atopou decisivamente. Quizais pertenzo a esa clase de homes da que falou Weber ao diferenciar o ethos de católicos e protestantes. O mito da caverna é proclive a considerar o plano desenvolvido como algo máis propicio que a folla de pergamiño.

Creo que eu mesmo son un sistema de exclusión completo. Quizá a Weber lle faltou completar o seu discurso cun terceiro sector, o grupo dos que temen perder algo e nunca alcanzarán a liberdade. A integración e a solidariedade son algúns dos grandes mitos da nosa época ideolóxica. Agora xa non fas libros senón que colaboras en libros porque é o que hai. Hai pouco participei nun artigo sobre Katharina Blum, do que a escribiu morrendo cando eu nacía. A literatura da opresión.

Pregúntome se a honra perdida forma parte dalgunha clase de discurso, é dicir, deses discursos que desaparecen co acto mesmo que os pronunciou ou, pola contra, forman parte daqueloutros que forman parte de actos novos e están aínda por dicir. Cando escribín sobre o pudor un amigo sostivo que eu era autor dun discurso novo, e entón todos riron. Eu creo que teño un novo discurso que está aínda por dicir e non o dixen, e que por tanto se me reservo no interior da cova e non quero saír fóra a contalo é porque non creo que chegase o momento de largarme a San Francisco imitando a aquela moza rotunda e libre, que non tiña nada que perder, nin sequera a vida.

En realidade, parézome á maioría dos homes encadeados na cova que tampouco viron chegada a súa hora de levantarse, ver o ceo e pronunciar un discurso. Así que o mestre tiña razón: o meu discurso está aínda por dicir, aínda que hei de confesarvos que no frustrado discurso da Academia si dixen unha cousa: que eu tiven unha educación dialéctica, nacín nun bar, aínda que aquí pásame como a Foucault cando fala de Hegel: estivemos contra Hegel e ao tempo démonos conta que non se pode vivir sen Hegel. Por iso temos unha educación.

Bastantes textos importantes escurécense e desaparecen e certos comentarios toman o lugar dos primeiros, as noites xa non son o que eran e nós querémonos. Non entendo a eses especialistas que promocionan ao dr. Jeckill en detrimento do sr. de Balantrae, mentres que pola miña banda eu xa non podo volver ao discurso dos miserables, que xa non entendo. Ah, xa recordo, pois algúns discursos regresan inopinadamente: eu, que tantos homes fun, non fun nunca aquel en cuxos brazos quería estar. Por que me xogan sempre as palabras estas pasadas? Ségueme roldando na cabeza a frase de Joplin/Kristofferson e o outro, non ter nada que perder. Se isto é a liberdade admito que nunca serei libre.